Opis
Monika Maludzińska
XVIII-wieczni myśliciele, krytykując ówczesny system sprawowania władzy i bezczynność rządzących, prezentowali tragiczne konsekwencje tych zjawisk, w tym zbiorową i indywidualną pauperyzację, i domagali się reform w zakresie szkolnictwa oraz higieny i zdrowotności. Reformy miały wyprowadzić Rzeczpospolitą z kryzysu ekonomicznego i przywrócić jej dawną świetność. Polscy działacze podkreślali pierwszorzędną rolę państwa w organizacji opieki społecznej, podczas gdy Kościół miał pełnić funkcję pomocniczą.
ISBN 978-83-7543-382-1
Warszawa 2015, B5, ss. 313 + il. cz.-b. i kolor. 24
Spis treści
Wstęp
Rozdział I. Główne kierunki walki z ubóstwem w zachodnioeuropejskiej myśli filozoficznej do drugiej połowy XVIII wieku
Starożytność
Wczesne chrześcijaństwo (I-V w.)
Średniowiecze
Czasy nowożytne – wiek XVI
Wiek XVII
Wiek XVIII
Rozdział II. Przyczyny i konsekwencje ubóstwa w polskiej myśli filozoficzno-społecznej drugiej połowy XVIII wieku
- Dominująca pozycja magnaterii i nieskuteczność polityki władz w walce z żebractwem; bierna postawa szlachty
2. Niedostrzeganie wartości pracy i brak poszanowania dla pracujących
3. Załamanie się gospodarki kraju
3.1. Kryzys rolnictwa – niedola i zbiegostwo chłopów
3.2. Kryzys rzemiosła i handlu wewnętrznego, ujemny bilans w handlu zagranicznym – ubóstwo mieszczan
4. Niewłaściwy system edukacji
4.1. Negatywny wpływ rodziców na wychowanie dzieci
5. Brak warunków rozwoju dla ludzi wykształconych; zmarnowane talenty
6. Wzrost bezrobocia i masowy napływu ubogich do Warszawy; trudności ze znalezieniem pracy
7. Lenistwo i czynniku mu sprzyjające
8. Wzrost liczby szpitali i niewłaściwa ich organizacja; brak domów poprawy
9. Rozdawnictwo jałmużny – niewłaściwie pojmowana dobroczynność. Spadek liczby darowizn na cele dobroczynne
10. Inne przyczyny ubóstwa
10.1. Patologia rodziny
10.2. Sieroctwo i wdowieństwo
10.3. Brak placówek opieki dla weteranów wojennych
10.4. Choroba i starość
10.5. Alkoholizm i hazard
10.6. Ludzka naiwność i długi
11. Przyczyny ubóstwa wśród Żydów
12. Konsekwencje ubóstwa
12.1. Depopulacja i upadek kraju
12.2. Spadek atrakcyjności Warszawy; naruszenie spokoju i bezpieczeństwa mieszkańców
12.3. Wzrost przestępczości
Przestępczość wśród Żydów i Cyganów
12.4. Rozprzestrzenianie się chorób zakaźnych
Rozdział III. Okres wielkich reform – propozycje walki z ubóstwem i organizacji pomocy społecznej w świetle opinii publicystów epoki stanisławowskiej
- Postulat I. Zaktywizowanie władz
2. Postulat II. Dostrzeżenie wartości pracy i poszanowanie dla pracujących; zwiększenie liczby dni pracy
3. Postulat III. Zwiększenie produkcji krajowej
3.1. Zmiana położenia chłopów i odbudowa rolnictwa
3.2. Zmiana położenia mieszczan i rozbudowa manufaktur
3.3. Budowa domów pracy przymusowej i wykorzystanie żebraków do robót publicznych
3.4. Zmobilizowanie do rzetelniejszej pracy ludzi luźnych i służących
3.5. Propozycje zajęć dla ludzi starych
3.6. Propozycje zajęć dla żołnierzy i weteranów wojennych
3.7. Propozycje zajęć dla szlachty
3.8. Ratunek i wsparcie dla ludzi pióra
3.9. Propozycje zajęć dla duchownych
4. Postulat IV. Reforma edukacji
4.1. Główne cele reformy edukacji
4.2. Cele i program nauczania chłopów
4.3. Cele i program nauczania mieszczan
4.4. Cele i program nauczania szlachty
4.5. Edukacja dziewcząt 4.6. Sieć szkół, nauczyciele, podręczniki
4.7. Rola rodziców w edukacji dzieci
5. Postulat V. Reforma szpitalnictwa
5.1. Cele reformy szpitalnictwa
5.2. Organizacja opieki nad sierotami i ubogimi dziewczętami oraz weteranami i inwalidami wojennymi
5.3. Nadzór państwa nad szpitalami
6. Postulat VI. Powołanie świeckich władz administracyjnych do walki z żebractwem
6.1. Powołanie lustratorów ubogich
6.2. Stworzenie funduszu dla potrzebujących i powołanie tzw. dozorcy ubogich
6.3. Prawny obowiązek opieki nad krewnymi i członkami lokalnej społeczności
6.4. Magazyny żywnościowe i pomoc materialna dla ofiar kataklizmów
6.5. Nadanie praw sierotom i zabezpieczenie dzieci od utraty spadku po rodzicach
7. Postulat VII. Zaktywizowanie obywateli do wspomagania świeckich inicjatyw dobroczynnych
7.1. Apel o zaprzestanie rozdawania jałmużny okolicznościowej
7.2. Apel o pośrednie akty darowizny na rzecz ubogich
7.3. Warunki skuteczności pomocy społecznej
8. Postulat VIII. Zmiany w systemie karnym: wprowadzenie zakazu żebrania i zaostrzenie kar wobec ludzi luźnych
8.1. Wprowadzenie zakazu żebrania i usprawnienie wymiaru sprawiedliwości
8.2. Kara śmierci
8.3. Umieszczanie w domach pracy przymusowej
8.4. Werbunek do wojska
8.5. Zaostrzenie kar wobec osób stosujących przemoc domową
9. Postulat IX. Metody walki z ubóstwem i żebractwem wśród Żydów i Cyganów
Zakończenie
Abstract
Bibliografia
Aneksy
- Formy walki z żebractwem i opieka nad potrzebującymi w wybranych krajach Europy Zachodniej w relacjach polskich publicystów doby stanisławowskiej
2. Słownik najważniejszych uczestników dyskursu publicystycznego epoki stanisławowskiej
Indeks osób
Spis ilustracji