Redaktor naukowy Tomasz Ciesielski
Na niniejszy tom składa się sześć studiów badaczy z Polski, Litwy i Rosji,
którzy podjęli trud zbadania okoliczności zawarcia traktatu warszawskiego
7 listopada 1716 r. oraz wypracowania refom skarbowo-wojskowych,
przyjętych na jednodniowym Sejmie Niemym 1 lutego 1717 r. Pewien
wpływ na omawiane wydarzenia miały sukcesy militarne konfederatów
w Wielkopolsce, które jednak ostatecznie zakończyły się ich klęską i rozbiciem
bardzo aktywnego od wiosny do początków jesieni 1716 r. zgrupowania
Chryzostoma Gniazdowskiego. Zapewne większe znaczenie miała
jednak bardzo trudna sytuacja finansowa państwa, która nie pozwalała na
należyte opłacanie wojska, tak regularnego, jak i konfederackiego. Kryzys
finansowy uległ pogłębieniu podczas nieformalnej wojny domowej w Polsce
za sprawa kontrybucji wybieranych przez wojska królewskie i konfederackie
oraz grabieży, jakich dopuszczali się niekarni żołnierze. Na to
wszystko nakładała się silna presja polityczna i militarna ze strony Rosji
Piotra I. Wszystkie te czynniki skłoniły obie strony do zawarcia kompromisowego
traktatu, rozbudowanego następnie o pakiet reform, które tymczasowo
uzdrowiły sytuacje, jednak ponad pół wieku ich obowiązywania
doprowadziło ostatecznie do znaczącego osłabienia Rzeczypospolitej.
