Opis
Bernhard Struck
Autor próbuje w perspektywie porównawczej podróżowania do Francji i Polski zbadać na tle ówczesnego postrzegania i wypowiadania się o obu regionach narodowe obrazy obcych, historiograficzne kategorie Europy Zachodniej i Wschodniej i ich normatywne konotacje, jak centrum i peryferie lub postęp i zacofanie. Centralnym punktem badania jest postrzeganie i opisywanie Francji i Polski w niemieckojęzycznych relacjach z podróży, które zostały opublikowane w omawianym okresie. Praca stawia pytanie o porównywalność obrazów tych dwóch społeczeństw.
Koedycja z Muzeum Historii Polski , Niemieckim Instytutem Historycznym i Instytutem Historii PAN
ISBN 978-83-7543-223-7
Warszawa 2012, A5, ss. 510
Spis treści
Wstęp
Francja i Polska – centrum i peryferie podróżowania ok. 1800 r.
Podróże między dyscyplinami – stan badań
Przestrzeń czasowa, metoda i pojęcia
Źródła
Struktura pracy
Rozdział I. Podróżowanie – podmioty i praktyka
- Pasażerowie – literacka elita
Pochodzenie społeczne i profesja
Pochodzenie geograficzne i wyznaniowe
2. Motywy i koniunktury podróżowania
Typologia podróżowania
Francja – cel podróży między edukacją a turystyką
Polska – kraj tranzytowy między karierą zawodową a rodziną
Polityczna podróż edukacyjna
Koniunktury pisania i podróżowania
3. Wiedza, recepcja i opinia publiczna
Lektury, wiedza wstępna i oczekiwania
Relacje podróżnicze i ich publiczny aspekt ok. 1800 r.
Czytelnik
4. Praktyka podróżowania
Drogi i szlaki
Oberżyści i goście
Języki i kontakty
Rozdział II. Przestrzenie podróżowania
- Geografia i normatywność
Geografia Europy: Północ – Południe, Wschód – Zachód
Polska – tradycja Północy
Francja – mieszkańcy Północy podróżują na Południe
Nowe normy, nowe geografie – z Północy na Wschód
2. Granice – wynalazek, przemiana i historyczność
Na „granicy ojczyzny” – 1820 r. nad Renem
Formy granicy i ich postrzeganie 190
Gdzie zaczyna się „właściwa Francja”? Przestrzenie graniczne i regiony
Otwarta przestrzeń i etnologia drugiej strony
Wyodrębnienie narodu – historia, terytorium i pamięć
3. Przestrzenie pośrednie – prowincja i społeczność wiejska
Przyglądanie się ziemi – o funkcjonalnym postrzeganiu przyrody
„Nędzne baraki” – zacofanie widziane oczami mieszczucha
„Żebracy na łonie natury” – obrazy francuskiej prowincji
„Idylliczny urok pasterzy” – prowincja francuska między biedą a sielankowym krajobrazem
„Smutne pustynie” – Polska, kraj bez krajobrazu
Od statystyki do narodowego terytorium
4. Centrum i przestrzeń zurbanizowana
„Mieszkania nędzy” – ponure prowincje między Wisłą i Garonną
Kraków – miniona sława
Lwów i Lyon – wzory kultury miejskiej
Paryż i Warszawa – metropolie między transferem kulturalnym a pustkowiem
Rozdział III. Od społeczeństwa stanowego do narodu
- Dwory między absolutyzmem a reformą
Ostatni monarchowie i dworska społeczność – Wersal od zewnątrz
Ostatni monarchowie i dworska społeczność – Warszawa od środka
2. Rewolucja a naród – drogi do modernizmu politycznego
Francja w 1791 r. – krótka droga od „bohaterów spartańskich” do „barbarzyńców”
Polska w 1791 r. – pokojowa „rewolucja” odgórna a „konstytucja anarchii”
Francja w 1830 r. – w poszukiwaniu politycznego modernizmu
Polska w 1830 r. – za wolność waszą i naszą!
3. Narody i ich charaktery
Polacy – o „polskiej gospodarce”, „bigoterii” i „szlachetnych Sarmatach”
Francuzi – „odrażający brak czystości”, „frywolność” i „lekkomyślność”
„Bohaterstwo”, „umiłowanie wolności” i „barbarzyńcy”
„Złodziejscy Polacy”. Od sąsiedztwa do narodowej mniejszości i kolonii
My, rozsądny naród – co łączy innych
Rozważania końcowe
Podróżujące elity, wykształceni autorzy
W poszukiwaniu Europy Wschodniej – od geografii kulturalnej do politycznej
W poszukiwaniu Francji i Polski – od paradygmatu regionalnego do narodowego
Sąsiedzi między obrazem obcego społeczeństwa i narodowym obrazem wroga
Podobieństwa mimo nieporównywalności
Aneks. Wykaz podróżników
Bibliografia
Indeks osobowy
Indeks geograficzny
